ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΗ ΤΟΥ ΑΝΩΤΑΤΟΥ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ ΚΥΠΡΟΥ
κ. ΜΥΡΩΝΑ ΝΙΚΟΛΑΤΟ.

Κυρίες και Κύριοι,

Είναι τιμή και χαρά μου να παρουσιάσω, με λίγα λόγια, την ιδιαίτερα αξιόλογη έκδοση των διαπρεπών νομικών κ.κ. Παπαχαραλάμπους και Παπαστυλιανού, στην οποίαν περιλαμβάνονται μελέτες επί θεμάτων κυριαρχίας και δικαιωμάτων, ετερότητας και δικαιωμάτων μπροστά στην κατασταλτική ποινή, κυριαρχίας, υπό την έννοια του δικαίου και της πολιτικής θεωρίας, και συγκλίσεων και αποκλίσεων, επί των ανωτέρω θεμάτων, με αναφορά στον παρόντα χρόνο και το παρελθόν.

Στην έκδοση συνεργάζονται οι εξής έγκριτοι νομικοί:

(α) Ο κ. Γιώργος Καραβοκύρης, Διδάκτωρ Νομικής και Δικηγόρος με θέμα «Κυριαρχία και Ερμηνεία: Αναζητώντας τον Κυρίαρχο Λαό».

(β) Η κα. Βασιλική Χρήστου, Διδάκτωρ Συνταγματικού Δικαίου με θέμα «Κοσμοθεωρητικές Προϋποθέσεις του Κυρίαρχου Λαού: Σταθερότητα και Ελευθερία Συνείδησης».

(γ) Ο κ. Γιώργος Κατρούγκαλος, Αναπληρωτής Καθηγητής ΔΠΘ με θέμα «Κρίση της Κρατικής Κυριαρχίας και Κοινωνικό Κράτος».

(δ) Ο κ. Χρήστος Παπαστυλιανός, Διδάκτωρ της Νομικής και ειδικός επιστήμων στο συνήγορο του πολίτη, με θέμα «Το Δικαίωμα να έχεις Δικαιώματα και η Κάμψη των Κυριαρχικών Δικαιωμάτων του Κράτους στον Ευρωπαϊκό Συνταγματικό Χώρο».

(ε) Ο κ. Χάρης Παπαχαραλάμπους, επίκουρος καθηγητής της Νομικής, στο Πανεπιστήμιο Κύπρου, με θέμα «Η Ανταποδοτική Ποινή ανάμεσα στην Ηθική της Ετερότητας και στην Επιταγή της Κυριαρχίας – Μια «λεβινεσιανή» Χειρονομία».

(στ) Ο κ. Αθανάσιος Χουλιάρας, Διδάκτωρ Νομικής, Δικηγόρος, με θέμα «Ποινική Δικαιοσύνης και Ανθρώπινα Δικαιώματα: Η προβληματική μιας επαμφοτερίζουσας σχέσης».

(ζ) Ο κ. Κωνσταντίνος Τσίνας, Διδάκτωρ Νομικής Πανεπιστημίου Αθηνών και Δικηγόρος, με θέμα «Η κυριαρχία στην ερμηνεία των δικαιωμάτων και το δικαίωμα κυριαρχίας στην ερμηνεία».

(η) Οι κ.κ. Δημήτρης Χριστόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής Παντείου Πανεπιστημίου και Λεωνίδας Καρακατσάνης, Visiting Fellow (Center of Theoretical Studies, University of Essex), με θέμα «Μη κυβερνητικός χώρος των δικαιωμάτων: Η ιδιοποίηση του πολιτικού ως ζητούμενο», και

(θ) Ο κ. Δημήτρης Μπελαντής, Διδάκτωρ Νομικής, Δικηγόρος, με θέμα «Μέρες Βαϊμάρης – Ορισμένες αναλογίες της παρούσας κρίσης κυριαρχίας με το γερμανικό μεσοπόλεμο».

Το παρουσιαζόμενο σύγγραμμα, το οποίο περιέχει πραγματείες υψηλού νοητικού και επιστημονικού επιπέδου, σε άρτια ελληνική γλώσσα, είναι έντονα φιλοσοφικό και συνιστά ένα εξαιρετικό κόσμημα για οποιαδήποτε νομική και άλλη βιβλιοθήκη.

Η ανάλυση του κ. Καραβοκύρη ξεκινά από τις αναλύσεις των Γάλλων θεωρητικών Troper και Cayla, που είναι εμπνευσμένες από το ρεύμα του νομικού ρεαλισμού και υποστηρίζουν την άποψη ότι το υποκείμενο της κυριαρχίας, δηλαδή ο λαός, ως αρχή και ως πολιτικό σώμα, δεν αποτελεί φορέα νοήματος, αλλά σημείο εκκίνησης της ερμηνευτικής διαδικασίας. Όπως υποστηρίζει ο συγγραφέας, η ανεύρεση του «πραγματικού λαού» είναι δυνατή μέσω της αυθεντικής ερμηνείας, από τα αρμόδια όργανα, των σχετικών, με την έννοια του λαού, συνταγματικών διατάξεων. Η βούληση του λαού δεν μπορεί να νοηθεί ανεξάρτητα από τα αρμόδια όργανα που είναι επιφορτισμένα με την εξακρίβωση της βούλησης του αυτής και τη μετατροπή της από πραγματικό, σε νομικό γεγονός. Συνεπώς η ανεύρεση ενός «πραγματικού κυριάρχου» δεν είναι εφικτή, εφόσον ο «πραγματικός κυρίαρχος (λαός), τελεί υπό τη διαμεσολάβηση ή την κηδεμονία εκείνων που αναλαμβάνουν να μιλήσουν εξ ονόματος και για λογαριασμό του.

Η συμβολή της κας Χρήστου έχει ως έναυσμα τη θεωρία του Carl Schmitt η οποία οριοθετεί τη σχέση έθνους και λαού. Το έθνος αποτελεί στοιχείο της δημοκρατικής ισότητας των ανθρώπων που αποτελούν το λαό. Η ισότητα των μελών του πολιτικού σώματος είναι δυνατή μόνον εφόσον η ενότητα του λαού θεμελιώνεται στη βάση κριτηρίων που επιτρέπουν την οριοθέτηση του, έναντι άλλων λαών. Μέλη ενός έθνους, άρα και του λαού, είναι όσοι ανήκουν ιστορικά στο έθνος αυτό, αλλά και όσοι προσδιορίζονται «αξιακά» από συγκεκριμένο έθνος, ανεξαρτήτως του εάν κατοικούν στην επικράτεια του. Η συγγραφέας, στη συνέχεια, πραγματεύεται τη θεωρία του Bockenforde ο οποίος θεωρεί ότι ο λαός προσδιορίζεται από αξιακά και κανονιστικά κριτήρια, ως προς τη σύνθεση του. Η κα. Χρήστου καταλήγει με τη θεωρία του Rawls περί έλλογου πλουραλισμού. Ο έλλογος πλουραλισμός, είναι μια συνθήκη αυτοδέσμευσης των περιεκτικών δογμάτων, τα οποία αναγνωρίζουν βαθύτερη αξία στην ανεκτικότητα, ώστε να τη σέβονται, ανεξαρτήτως του εάν έχουν τη δύναμη να άρουν τις συνθήκες της ύπαρξης της. Εν κατακλείδει, οι φορείς των περιεκτικών δογμάτων επιλέγουν την πολιτική δικαιοσύνη και τη συνύπαρξη με το διαφορετικό, επειδή ακριβώς ο πλουραλισμός είναι καλύτερος και έχει μεγαλύτερη αξία από την επικράτηση του ενός δόγματος επί του άλλου.

Στη συμβολή του κ. Κατρούγκαλου γίνεται ανάλυση της εξωτερικής κυριαρχίας, όχι ως κατευθυντήριας αρχής των διακρατικών σχέσεων, αλλά ως πραγματικής ικανότητας χάραξης αυτοτελών και ανεξάρτητων δημόσιων πολιτικών, η οποία αποτυπώνεται, νομικά, στο «οικονομικό σύνταγμα» κάθε Κράτους. Το οικονομικό σύνταγμα περιλαμβάνει τις θεμελιώδεις συνταγματικές πρόνοιες που προσδιορίζουν το οικονομικό σύστημα ενός Κράτους και ιδίως τις σχέσεις κράτους, αγοράς και πολίτη. Ο συγγραφέας τονίζει ότι η συμμετοχή ενός Κράτους σε υπερεθνικούς οργανισμούς δεν αφήνει αλώβητο το «οικονομικό σύνταγμα» του Κράτους. Η νομολογία διεθνών δικαιοδοτικών οργάνων έχει ως συνέπεια τη μείωση της υποχρέωσης λογοδοσίας των πολιτικών ηγετών του Κράτους, έναντι του λαού τους. Οι πολιτικοί ηγέτες δεν λογοδοτούν, πλέον, στους εκλογείς τους, αλλά λογοδοτούν κυρίως στους διεθνείς οργανισμούς στους οποίους, οι κυβερνήσεις τους, είναι υπόλογες. Το «οικονομικό σύνταγμα» της Ευρωπαϊκής Ένωσης εμφανίζεται ως ισχυρότερο από αυτό των κρατών μελών της, λόγω της έλλειψης μετριασμού, της φιλελεύθερης αρχής η οποία το διέπει, από την αρχή του κοινωνικού κράτους, η οποία φαίνεται να απουσιάζει, κατά το συγγραφέα, από την ευρωπαϊκή κοινοτική τάξη.

Η συμβολή του κ. Παπαστυλιανού εξετάζει τη σχέση κυριαρχίας και δικαιωμάτων, υπό το πρίσμα του περιορισμού των κυριαρχικών αρμοδιοτήτων του κράτους, ένεκα της δέσμευσης του από το υπερεθνικό δίκαιο. Εξετάζοντας τη νομολογία του ΕΔΔΑ και του ΔΕΕ σχετικά με δικαιώματα, τα οποία είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με την κρατική κυριαρχία, όπως π.χ. το δικαίωμα ιθαγένειας και το δικαίωμα εγκατάστασης, ο συγγραφέας αναδεικνύει μια άλλη διάσταση της σχέσης κυριαρχίας και δικαιωμάτων. Ενώ, στο παρελθόν, τέτοια δικαιώματα ανάγονταν αποκλειστικά στο πεδίο των κυριαρχικών αρμοδιοτήτων κάθε κυρίαρχου κράτους και ως εκ τούτου εξέφευγαν του δικαστικού ελέγχου, η σταδιακή εξέλιξη της ευρωπαϊκής υπερεθνικής νομολογίας, η οποία αντιμετωπίζει τα συγκεκριμένα ζητήματα, περισσότερο ως δικαιώματα, παρά ως στοιχεία κρατικής κυριαρχίας, οδήγησε σε μια αλλαγή αναφορικά με τη σχέση δικαιωμάτων και κυριαρχίας. Αναφερόμενος στη θεωρία του Arendt για το «δικαίωμα να έχεις δικαιώματα» υπό τη μορφή του δικαιώματος εκάστου να έχει μια «θέση στον κόσμο», ο συγγραφέας εξετάζει το πώς οι πρόσφατες ευρωπαϊκές, υπερεθνικές, νομολογιακές εξελίξεις, διαμορφώνουν τάση υπαγωγής της κυριαρχικής αρμοδιότητας του κράτους, σε κάποιες δικαιοκρατικές εγγυήσεις, συναφείς με τα ζητήματα στα οποία, οι αρμοδιότητες του Κράτους, αφορούν.

Ο κ. Παπαχαραλάμπους, στη νομικο-φιλοσοφική πραγματεία του, αναδεικνύει την ανταπόδοση ως σκοπό της ποινής, έχοντας ως πηγή έμπνευσης του τον φιλοσοφικό λόγο του μεγαλύτερου, ίσως, ηθικού φιλοσόφου της εποχής μας, του Εμμανουήλ Λεβινάς. Ο συγγραφέας αναφέρεται ιδιαίτερα στην ετερότητα του προσώπου του άλλου, στη ριζική, δηλαδή, διαφορετικότητα του άλλου, έναντι όλων των εκφάνσεων της ταυτιστικής συνείδησης. Με αναφορά σε διάφορες φιλοσοφικές σχολές, ο συγγραφέας πραγματεύεται το ζήτημα της ποινής, ως εκδοχής της εισβολής του Υπερβατικού στο Εμμενές, εισβολής που αποτελεί θεωρητικό «τόπο» σταυρικής σημασίας, στη φιλοσοφία του Λεβινάς. Η ιδιομορφία της μελέτης εντοπίζεται στην προσπάθεια του συγγραφέα να αναδείξει, στη φιλοσοφία του Λεβινάς, ένα κρυφό, σκληρό, πυρήνα πολιτικής θεολογίας, ενός αποκαλυπτικού δικαιοπολιτικού λόγου, με τιμωρητικό υπόστρωμα. Μόνο αυτό, κατά το συγγραφέα, γεφυρώνει το δικαιοπολιτικό χάσμα, που ανοίγει ο Λεβινάς, ανάμεσα στον αναχωρητισμό, που υπαινίσσεται η ηθική ετερότητα, και την εξοικείωση με την κυκλική βία του Κακού, που επιβάλλει η περίκληση στην ενδοκοσμική εμμένεια.

Ο κ. Χουλιάρας εστιάζει στην οπτική των δικαιωμάτων για να διαπιστώσει μια συνολικότερη μετατόπιση, του κέντρου του ενδιαφέροντος του κατασταλτικού συστήματος. Πρόκειται για ένα διαφορετικό τρόπο ανάγνωσης των, καταστατικών, ρόλων δράστη και θύματος, στο πλαίσιο αυτού του κατασταλτικού συστήματος. Ο συγγραφέας αναδεικνύει την αναβάθμιση του ρόλου του θύματος, στα σύγχρονα συστήματα ποινικής δικαιοσύνης, αντιδιαστέλλοντας τη σύγκρουση μεταξύ της ποινικής αξίωσης της Πολιτείας, από τη μια, και των δικαιωμάτων του υποκειμένου, από την άλλη.

Ο κ. Τσίνας μας εισάγει στην προβληματική που πηγάζει από τη συνταγματική κατοχύρωση της αρχής της αναλογικότητας, την οποία αναπτύσσει με περισσή εμβρίθεια. Ανοίγει έτσι ένα τρίτο πεδίο κυριαρχίας ανάμεσα στο νομοθετικό ορισμό των δικαιωμάτων και στην ανεξαρτησία της δικαστικής τους ερμηνείας, με την παρεμβολή της κατοχυρωμένης, πλέον, αρχής της αναλογικότητας. Τόσο, δηλαδή, τα Κοινοβούλια όσο και τα Δικαστήρια, οφείλουν, σήμερα, όταν νομοθετούν ή ερμηνεύουν τους Νόμους, αντίστοιχα, να λαμβάνουν σοβαρά υπόψιν τους, την κατοχυρωμένη αρχή της αναλογικότητας.

Στην μελέτη των κ.κ. Χριστόπουλου και Καρακατσάνη αναζητείται τελική νοηματοδότηση του δικαίου μέσα από τις αποφάσεις επί κρίσιμων πολιτικών θεμάτων. Οι συγγραφείς ασχολούνται με τη δράση των μη κυβερνητικών οργανώσεων (ΜΚΟ), τη σχέση και εξάρτηση τους από το Κράτος, και καταδεικνύουν, με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, ότι, τελικά, ο «ακηδεμόνευτος πολίτης» είναι ένα επισφαλές και ανήμπορο άτομο, για να λάβει κυριαρχικές αποφάσεις που προστατεύουν τα δικαιώματα του λαού.

Τελικά ο κ. Μπελαντής συγκρίνει τη σύγχρονη παγκόσμια πολιτική και οικονομική κρίση, ιδιαίτερα όπως εμφανίζεται στην Ελλάδα, με την κρίση στη Γερμανία κατά την περίοδο του μεσοπολέμου. Αναδεικνύει ομοιότητες αλλά και διαφορές ανάμεσα στο τότε και στο σήμερα, με αναφορά στον κίνδυνο εκτροπής από τα πλαίσια του συνταγματικού-δημοκρατικού παιγνιδιού. Η Μαρξιστική σκοπιά του συγγραφέα αναδεικνύει το γεγονός ότι ο μεγάλος κίνδυνος δεν είναι τόσο η επανάληψη του φαινομένου του γερμανικού ράϊχ, το οποίο στηριζόταν από πλατιά κοινωνικά στρώματα, όσο η ενσωμάτωση του φαινομένου εκείνου στην καθεστωτική σκηνή, ως τμήμα ενός διεστραμμένου τύπου παρασυνταγματικής «δημοκρατίας», όπου η υλοποίηση των κελευσμάτων μιας αυτονομημένης οικονομίας, καθίσταται δυνατή, υπό συνθήκες μιας de facto «εξαιρετικής κατάστασης» όπου το Κράτος λειτουργεί ως ένα είδος τρομοκράτη, που επιχειρεί την πολιτική κυριαρχία με σκοπό την ευόδωση του νεοφιλελεύθερου οικονομικού του μοντέλου, με τη συστηματική προσβολή και εξουδετέρωση των κοινωνικών και πολιτικών δικαιωμάτων του λαού, πάντοτε υπό το προσωπείο μιας «δημοκρατίας σε κίνδυνο».

Επιθυμώ να συγχαρώ τόσο τους ευπαίδευτους συνεργάτες της έκδοσης όσο και τους νουνεχείς επιμελητές της έκδοσης, για το εξαιρετικό έργο που επιτέλεσαν, το οποίο είμαι σίγουρος ότι θα εκτιμηθεί δεόντως από ολόκληρο το νομικό κόσμο της Κύπρου, αλλά και τους λογίους και διανοουμένους.


ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΘΝΙΚΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ
ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ (ΚΥΠΡΟΥ) ΛΤΔ, ΛΕΥΚΩΣΙΑ.

29 Απριλίου, 2014.